Το υποκείμενο

Τι είναι το υποκείμενο;

Υποκείμενο είναι η λέξη (ή η φράση) για την οποία γίνεται λόγος στην πρόταση. Με άλλα λόγια υποκείμενο είναι η λέξη που δείχνει σε μια πρόταση ποιος ενεργεί ή ποιος δέχεται μια ενέργεια ή ποιος βρίσκεται σε μια κατάσταση. Απαντάει στην ερώτηση ποιος-α-ο, ποιοι-ες-α με τη βοήθεια του ρήματος της πρότασης.

Ας δούμε κάποια παραδείγματα:

• Εγώ γράφω ένα γράμμα. Ποιος γράφει;

• Εσύ διαβάζεις συνέχεια. Ποιος διαβάζει;

• Η Ελένη κάθεται λυπημένη. Ποια κάθεται;

• Εμείς σήμερα θα πάμε εκδρομή. Ποιοι θα πάμε;

• Θα έρθετε κι εσείς στη γιορτή; Ποιοι θα θα έρθετε;

• Οι θεατές του αγώνα βράχηκαν από την ξαφνική νεροποντή. Ποιοι βράχηκαν;

Στα παραπάνω παραδείγματα οι λέξεις: εγώ, εσύ, η Ελένη, εμείς, εσείς, οι θεατές είναι τα υποκείμενα των ρημάτων.

Σε ποια πτώση μπαίνει το υποκείμενο του ρήματος;

 Το υποκείμενο του ρήματος στα νέα ελληνικά μπαίνει πάντοτε σε πτώση ονομαστική, π.χ.

Εγώ γράφω

Εσύ γράφεις

Ο Φίλιππος γράφει

Εμείς γράφουμε

Εσείς γράφετε

Τα παιδιά γράφουν

 

Το υποκείμενο υπάρχει πάντα ή μπορεί και να παραλείπεται;

 Το υποκείμενο μπορεί να παραλείπεται σε διάφορες περιπτώσεις.

• 1ον. Όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα, π.χ.
  Ο Γιώργος σηκώθηκε πολύ πρωί, έφαγε γρήγορα το πρωινό του και ξεκίνησε για τη δουλειά.
  (Τα ρήματα είναι τρία, επειδή όμως το υποκείμενο και των τριών ρημάτων είναι «ο Γιώργος» παραλείπεται για να μη το επαναλαμβάνουμε συνέχεια.)

• 2ον. Όταν είναι τέτοια η έννοια του ρήματος που μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο, π.χ.
  Πολέμησαν γενναία στο αλβανικό μέτωπο. (οι στρατιώτες)
  Μόλις φτάσαμε στο ξενοδοχείο μας καλωσόρισαν και μας τακτοποίησαν στα δωμάτιά μας. (οι υπάλληλοι)

• 3ον. Όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ.
  Όλη την ημέρα φυσάει δυνατά και βρέχει. (ο καιρός)

• 4ον. Όταν αναφέρεται σε μια γενική έννοια, π.χ.
  Εκτός από τα φυτοφάγα και τα σαρκοφάγα ποια άλλα υπάρχουν; (ζώα)

• 5ον. Όταν δηλώνεται από το πρόσωπο του ρήματος· στις περιπτώσεις του α' και β' προσώπου και του ενικού και του πληθυντικού αριθμού τις περισσότερες φορές δε χρησιμοποιούμε το υποκείμενο, γιατί εννοείται από το πρόσωπο του ρήματος. Έτσι δε λέμε συνέχεια εγώ γράφω, εγώ διαβάζω, εσύ γράφεις, εσύ διαβάζεις, εμείς γράφουμε, εμείς διαβάζουμε, εσείς γράφετε, εσείς διαβάζετε.

   

  Ως υποκείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ουσιαστικό, επίθετο ή αντωνυμία ή κάθε μέρος του λόγου, όταν χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό. Δες τα παραδείγματα που ακολουθούν.

  • Ο Γιώργος τρέχει. (ουσιαστικό)

  • Θα κερδίσει ο ομορφότερος. (επίθετο) 

  • Ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται. (μετοχή)

  • Αυτός τραγουδά κι αυτή χορεύει. (αντωνυμία)

  • Το χθες πέρασε, πάει και τελείωσε. (επίρρημα με άρθρο)

  • Δεν επιτρέπεται να μιλάτε μέσα στην εκκλησία. (πρόταση)

  • Το να γελάς σαν χαζός δεν είναι και τίποτε σπουδαίο. (πρόταση με άρθρο)